Archive for the 'GESCHIEDENIS CHRISTENDOM' Category

Het Christendom: wezen en geschiedenis

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.7 De revoluties in Technologie en Industrie

Frankrijk leverde met de revolutie de politieke ideeën. Engeland echter, dat een eeuw vroeger zijn



Het Christendom: wezen en geschiedenis

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.6 Revoluties in Staat en Samenleving

En het Christendom?

Volgens recente analyses heeft de Franse revolutie niet zozeer op sociaal-economisch vlak, maar op politiek-sociocultureel vlak een omwenteling betekend. Daarom zijn juist de religie en de kerk er op bijzondere wijze door getroffen geweest. Meer dan de adel is de kerk het slachtoffer ervan geweest: zij verloor niet enkel haar wereldlijke macht, maar bovendien heel haar grondbezit en een groot deel van haar clerus. De grote gallicaanse traditie van een relatief zelfstandige Franse kerk werd erdoor kapot gemaakt. Ze werd opgevolgd door een steeds meer uitgesproken antirevolutionaire, rooms-paapse oriëntering met een episcopaat en priestervolk, dat zijn enige toevlucht zag in Rome



Het Christendom: wezen en geschiedenis

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.6 De revoluties in Staat en Samenleving (vervolg)

Totale breuk met het verleden

Van in het begin heeft men de Franse revolutie verschillend beoordeeld. Voor de optimistische revolutionair Antoine de Condorcet, die nota bene in de gevangenis van de revolutie zou sterven, was die revolutie het toppunt van de vooruitgang. Voor de traditionalist Joseph de Maistre echter was ze een straf van God voor de goddeloosheid van de Fransen.
Ook al is men er nog niet helemaal uit, vandaag de dag is het oordeel erover meer genuanceerd. Het gaat niet op ze helemaal te verwerpen omwille van de excessen van de Sansculotten, ook niet ze op te hemelen als de consequente verwerkelijking van de idealen van Verlichting en democratie. Het is waar, de guillotine heeft onder Robespierre in tien maanden rond de 16000 slachtoffers gemaakt en kan als voorbeeld dienen voor de voor iedereen gelijke en technisch perfecte manier waarop in deze moderne tijd de doodstraf wordt voltrokken. De Franse revolutie heeft ook het aanschijn gegeven aan de totale oorlog, met zijn



Het Christendom: wezen en geschiedenis

h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

h5. C.V.6 De revoluties in Staat en Samenleving (vervolg)

Toch is de positie van de religie in Frankrijk en in Noord-Amerika totaal verschillend.

  • in Noord-Amerika werd religie noch met de regering noch met een bepaalde kerk geïdentificeerd. Alles was daar gericht op een vreedzaam samenleven van geloofsgemeenschappen in wederzijdse verdraagzaamheid.
  • in Frankrijk daarentegen was religie gelijk aan de kerk. De katholieke kerk was staatsreligie en als zodanig de trouwste steun en tegelijk de grootste begunstigde van het Ancien Régime. Wie het Ancien Régime afwees, moest dus ook kritisch staan tegenover de katholieke kerk. Daarom juist heeft niet de Amerikaanse maar wel de Franse revolutie als sociale massarevolutie zo


  • Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.6 De revoluties in Staat en Samenleving

    De revolutie in wetenschap en filosofie, in cultuur en theologie is niet te scheiden van de revolutie op het vlak van de politiek, de staat en de samenleving. Absolute monarchen zoals Frederik II van Pruisen of Jozef II van Oostenrijk hebben geprobeerd de Verlichting in dienst te stellen van hun absolute macht. Maar in feite kon de Verlichting niet anders dan zich tegen de absolute monarchie keren. Uit de cultuurrevolutie van de Verlichting volgde de politieke revolutie.

    De Franse revolutie is hét voorbeeld bij uitstek. Onmiddellijke oorzaak ervan was de economische en sociale crisis van de jaren 1770: vergrote levensduurte, hongersnoden, werkloosheid en armoede. Katalysator was de bijeenroeping van de (sinds 1615 niet meer bijeengeroepen) Staten-Generaal op 1 mei 1789.

    Wat betekende die revolutie voor het christendom? Ook al had tijdens het Ancien Régime de haat en vijandschap zich ook tegen de kerk en de clerus opgestapeld, toch was de revolutie niet op de eerste plaats tegen de kerk gericht. Slechts een kleine minderheid, de hogere geestelijkheid, had zich met het establishment verbonden, de grote hoop lagere geestelijken verklaarden zich solidair met de derde stand. Een van de belangrijkste publicaties uit die tijd kwam trouwens van een



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermacher (slot)

    De sleutelbetekenis van Jezus als de Christus

    Wat is dan wel het wezen van het christendom? Hier komt het:



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermacher (vervolg)

    Opwerpingen tegen de opvattingen van Schleiermacher (3)

    “Het christelijk geloof”

    Het is een moeilijk maar heel systematisch aangepakt werk, dat uitgaat van de grondidee van



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermachter (vervolg)

    Opwerpingen tegen de opvattingen van Schleiermacher (3)

    Vanuit de opvatting van Schleiermacher over Christus als bewust van zijn bemiddelaarsrol werd een derde opwerping tegen Schleiermacher geformuleerd. Wordt de openbaring van God bij hem geen modus van het menselijk kennen en voelen? Wordt het geloof in Christus niet herleid tot een duidelijke algemeen-menselijke mogelijkheid? Blijft Jezus Christus nog een objectieve, historische grootheid, onderscheiden van het vrome gevoel? Of gaat de christologie (de leer over Christus) op in de psychologie?

    In een werkje uit 1805:



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermachter (vervolg)

    Opwerpingen tegen de opvattingen van Schleiermacher (2)

    Een tweede opwerping tegen Schleiermacher: heeft hij met zijn werk de weg niet voorbereid om de theologie te laten opgaan in anthropologie? Antwoord van Küng: de theologische reflexie van Schleiermacher gaat inderdaad uit van het subject en de zelfervaring van de mens maar daarmee is de theologie nog niet gesubjectiveerd, of anthropologisch gemaakt. Schleiermacher beklemtoont van in zijn vroegste geschriften dat juist zonder die op het



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermacher (vervolg)

    Opwerpingen tegen de opvattingen van Schleiermacher (1)

    Maar hebben de critici geen gelijk die Schleiermacher verwijten geen theologie te bedrijven, maar onder de mom van christelijke theologie een soort filosofie, die met het christendom niets vandoen heeft? Op het einde van zijn leven (in 1968) heeft de christelijke theoloog Karl Barth deze vraag nog gesteld en open gelaten.

    Küng beantwoordt deze vraag als volgt: het alternatief van Schleiermacher is niet filosofie of theologie, maar filosofie of dogmatiek. Met andere woorden: bij Schleiermacher is er inderdaad geen sprake van een dogmatische en nog minder van een kerkelijke theologie. Hij was er zich van bewust dat hij met een dergelijke traditionele theologie, die uitgaat van begrippen en opvattingen, niet moest afkomen bij die intellectuelen die de religie hadden verworpen. Hij wilde de zaak benaderen vanuit de andere kant, de ervaring van de mens. Daarom vermeed hij theologische begrippen te gebruiken. In plaats van het dikwijls verkeerd verstane woord



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd naar rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermacher (vervolg)

    Want wat betekent religie voor Schleiermacher? Eerst misschien wat het niet is. Religie is geen zaak van systematisering of theoretisering, zoals filosofen misschien zouden denken. Het is ook geen zaak van geloofsformules en bewijzen, zoals de orthodoxe dogmatiekers denken. Maar ook geen zaak van moraal (



    Het Christendom: wezen en geschiedenis

    h3. C.V Het paradigma van de Moderne Tijd, georiënteerd op rede en vooruitgang

    h5. C.V.5 Theologie in moderne zin: Friedrich Schleiermacher

    Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher (1768-1834) is de man, die gepoogd heeft het moderne denken te verzoenen met de godsdienst. Hij was een door en door moderne mens. Hij had geen last van de onverdraagzaamheid, waar Luther, Calvijn en de pausen uit Rome nog altijd mee worstelden; hij was vertrouwd met de moderne natuurwetenschap. En met Kant was hij ervan overtuigd dat de natuur een wetmatigheid kent, die geen




    You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.