Archive for december, 2006

Wie kan ik danken?

Volgens Ernst Tugendhat, gewezen professor van filosofie aan de vrije universiteit van Berlijn, is het geloof in God een fenomeen dat anthropologisch gezien geworteld is in de structuur van het mens-zijn. Dat kan ook worden gezegd van de behoefte aan een leven na de dood. Maar in onze tijd botsen die behoeftes met onze kijk op de realiteit. Vandaar het dilemma van het geloven vandaag de dag. Je kan vanuit wetenschappelijk inzicht niet meer geloven in het werkelijk bestaan van God in de ‘hemel’, omdat het gewoon niet (meer) denkbaar en verifieerbaar is. Je kan dus niet (meer) bidden tot zo iemand , je kan zo iemand ook niet (meer) danken. De moderne mens, die op bepaalde momenten van zijn leven ongetwijfeld ook die nood voelt aan bidden en danken, moet leren leven met die onverenigbaarheid van geloof en redelijk denken. Misschien kan hij in een soort onpersoonlijke mystiek die onverenigbaarheid overbruggen. Maar het kan natuurlijk dat die nood aan bidden en danken een erfenis is van ons westers, christelijk verleden…
Als je kan, lees het artikel in het Duits. De Engelse vertaling lijkt me niet zo goed.



GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel III (4)

De sultan beschikte over de absolute macht, zowel bestuurlijk, militair als godsdienstig. Voor de opvolging waren geen regels voorzien. Om de strijd om de troon te vermijden liet de nieuwe sultan meestal al zijn broers, die hem zijn positie konden betwisten, ombrengen.
De vorst woonde van de buitenwereld afgesloten in het Topkapi-paleis. Dat stond op een heuvel die uitzag op de Bosphorus. Hij leefde daar te midden van zijn slaven en zijn hariem, en zonder ooit huwelijken te sluiten met Ottomaanse families, die op die manier teveel invloed zouden kunnen krijgen. Er bestond een hofcultuur: een ingewikkelde etiquette, een Ottomaans-Turkse taal verrijkt met ontleningen aan het Perzisch en het Arabisch, een opleiding waar zowel de hoofse Perzische literatuur als de religieuze Arabische literatuur deel van uitmaakten.

Aan het hoofd van het bestuursapparaat stond de grootvizier, die weldra, onder het gezag van de vorst, over absolute macht zal beschikken. Hij werd bijgestaan door een aantal viziers, die zeggingschap hadden over het leger, de provinciale bestuurders en het ambtenarenapparaat. De provincies werden bestuurd door een bey of goeverneur. Deze was zowat een sultan in het klein, en in de periodes van zwak centraal gezag gedroeg hij zich ook meestal zo.
Die hoogste posities waren in de eerste periode meestal in handen van legeraanvoerders, leden van de voormalige heersende klassen van staten die in het rijk waren opgenomen en de ontwikkelde klassen van de steden. Maar in de zestiende eeuw werden de hoogste functionarissen grotendeels gerekruteerd uit de hofhouding van de vorst zelf. Die hofhouding bestond uit mensen die via de verplichte rekrutering (zie lager) in het leger waren gekomen, uit slaven van de Kaukasus en uit leden van vroegere heersende families. Op deze manier kon de vorst controle uitoefenen over het hele regeringsapparaat. Vanaf de eerste helft van de zeventiende eeuw verzwakte echter de macht van de vorst. Later werd de grootvizier machtiger en werd de autocratie meer een oligarchie van machtige ambtenaren.



‘Primitieve’ kunst

Bespreking van een boek van een journalist Gregory Curtiss over de fascinerende kunst in de grotten van Lascaux, Altamira enz.


By andre in PREHISTORIE  .::. Read Comment (1)

GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel III (3)

De Osmanen slaagden er in dank zij hun superieure en militaire organisatie in die eerste helft van de zestiende eeuw Syrië, Egypte en West-Arabië te veroveren, en kort daarop Irak met Bagdad op de Safaviden (in 1534).

Het hoogtepunt van de macht bereikte het Osmaanse rijk onder Süleyman I de Prachtlievende (1520-1566), die ook nog Hongarije veroverde en oprukte naar Wenen. Die stad hield echter stand. Onder deze sultan sloten de Osmanen een verdrag met de Franse koning Frans I tegen Karel V. Na de dood van Süleyman kwamen minder krachtige figuren aan de macht, maar toch slaagden de Osmanen erin de veroverde gebieden tot in de zeventiende eeuw te bewaren. Op zee echter leden ze een verpletterende nederlaag bij Lepanto in 1571, tegen een door de paus bijeengebrachte coalitie van westerse machten. In 1683 leden de Osmanen een definitieve nederlaag bij Wenen: dit was voor het rijk het begin van het einde.

De Ottomaanse vorst droeg de titel van ‘sultan’ of padishah, waardoor hij uiting gaf aan zijn band met de Perzische koningstraditie; hij was echter ook erfgenaam van een specifiek islamitische traditie en mocht er aanspraak op maken dat hij het legitieme gezag uitoefende. Sinds de verovering van de arabische gebieden droeg hij ook bij gelegenheid de titel van ‘kalief’, maar dat impliceerde in die tijd niet dat hij aanspraak maakte op het universele of exclusieve gezag dat vroegere kaliefen hadden bezeten.



GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel III (2)

De Osmaanse of Ottomaanse dynastie:

Onder druk van de Mongolen waren de Osmanen (een van de belangrijkste Turkse stammen) vanuit Chorasan naar Klein-Azië getrokken, waar ze het gezag erkenden van de seldsjoekische sultan van Konya. Orhan, de zoon van Osman I (1281-1326), die zijn naam gaf aan het rijk, nam Bursa tot hoofdstad en organiseerde het rijk. Stapsgewijs hebben zij heel Klein-Azië veroverd op de andere Turkse emiraten en op de Byzantijnen. In 1354 staken ze naar Europa over, in 1365 werd Adrianopel (nu Edirne) residentie van de Osmaanse sultan, die kort daarop Servië (in de slag van Kosovo), Bulgarije en Bosnië veroverde. Het beleg van Konstantinopel werd onderbroken door de invasie van de Mongolen onder Timoer Lang, die in 1402 de Turken bij Ankara versloeg. Het Osmaanse rijk herstelde zich echter van de slag en in 1453 werd Constantinopel ingenomen en gemaakt tot hoofdstad van het Osmaanse of Ottomaanse Rijk, met de nieuwe naam: Istambul.

In het westen werd de islam geconfronteerd met de groeiende macht van de Portugezen in de Indische Oceaan en de Spanjaarden in de westelijke Middellandse Zee. In 1492 werd de laatste moslimdynastie uit Spanje (Granada) verdreven. De Osmanen zullen in het begin van de zestiende eeuw proberen de verdere opmars van de Portugezen te stuiten en in de Middellandse Zee de Spaanse expansie in te dammen, door o.m. steunpunten uit te bouwen in Algiers (1525), Tripoli (1555) en Tunis (1574). In Marokko zullen ze echter nooit voet aan wal krijgen.

In het oosten werd de macht van de Osmanen bedreigd door de Safaviden. Deze Perzische dynastie was in het begin van de zestiende eeuw opgekomen en voerde het sjiisme, tot dan toe een eerder Arabisch fenomeen, in Iran in (later werd Isfahan hun hoofdstad). Een langdurige strijd volgde om de controle van de grensgebieden tussen beide machtscentra.



Politiek op wereldschaal

Is zoiets überhaupt mogelijk: op je eentje als machtigste natie van de wereld politiek bedrijven op wereldschaal? De VS heeft het onder Bush geprobeerd en is deerlijk mislukt. De VN moet daarbij zowat machteloos toezien. Toch moet er iets gebeuren, wil de wereld niet in een rampzalige chaos ten onder gaan. De auteurs van dit artikel betogen dat de grote democratieën in de wereld zich moeten verenigen. Ze pleiten voor een ‘concert of democracies’, een gestructureerde samenwerking tussen de grote democratieën op deze wereld. Ze zouden natuurlijk geen Amerikanen zijn als ze niet beklemtoonden dat dit een taak moet zijn van de Amerikaanse buitenlandse politiek in de eenentwintigste eeuw.


By andre in Actualiteit  .::. (Add your comment)

In de val van de consensus

Volgens de socioloog Wolf Lepenies is het gebrek aan politieke oppositie de oorzaak bij uitstek van de belabberde buitenlandse politiek van de VS. Het is niet de democratische partij die de scherpste kritiek uitoefent op dat beleid, maar onderzoeksjournalisten en intellectuelen. Interessante analyse! Voorlopig althans enkel in het Duits.


By andre in Actualiteit  .::. (Add your comment)

GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel III (1)

HET OTTOMAANSE RIJK (16e tot 18e eeuw)

Voorgeschiedenis:

Zoals hoger reeds vermeld, worden de eerste Turkse stammen, geleid door het vorstengeslacht der Seldjoeken, in de tiende eeuw door de Iraanse dynastie der Samaniden (die heersten over een rijk met hoofdstad Boechara) tot de islam bekeerd.

In de elfde eeuw (in 1055) zullen die Turken profiteren van de zwakheid van de Arabische islam om in Bagdad de macht te grijpen. Die zwakheid was het gevolg van het overwicht van de sji’itische dynastieën der Bouyiden in Bagdad en van de Fatimiden in Egypte, sji’itisch en dus in de ogen van veel islamieten heterodoks. De Seldjoekenvorst krijgt de titel van ‘sultan’. Vanaf het moment, waarop de Seldsjoeken een einde maken aan de ‘arabische anarchie’, zal de geschiedenis van het Midden- en Verre Oosten een Turks feit worden en niet meer een Arabisch feit. De Turken waren strikt soennitisch, en met hen zullen de veroveringen van de islam, die twee eeuwen lang waren stilgevallen, weer een aanvang nemen.

In 1071 versloegen de Turken in het oosten van Anatolië, in de slag bij Manzikert,ten noorden van het meer van Van, het leger van de Byzantijnen. Deze nederlaag zal de keizer van Byzantium ertoe brengen de hulp van het Westen in te roepen: de aanleiding voor de latere kruistochten.
In de tien jaren, die op die slag bij Manzikert volgden, veroverden de Seldsjoeken drie vierden van Azië, van Boechara tot Antiochië. De Seldsjoeken zullen in Klein-Azië gedurende twee eeuwen het rijk van Roem stichten, met Konya als hoofdstad en zich handhaven tegen de Byzantijnen en de Kruisvaarders. Een opstand van derwisjen en de inval van de Mongolen zullen een einde maken aan dat rijk. Maar de verturksing van Klein-Azië maakte dat het volgende grote Turkse rijk, dat van de Osmanen of Ottomanen, in dat gebied tot ontwikkeling zal kunnen komen.

De herovering van de gebieden, die de Frankische kruisvaarders in het Nabije Oosten hadden ingepalmd, is voor een groot stuk het werk van de Seldsjoeken.
Zij veroverden als eerste Edessa op de Franken, wat aanleiding was voor de tweede kruistocht. Noer al-Dien stichtte een turks-arabisch koninkrijk in Syrië. Zijn neef Salaah al-Dien (Saladin) profiteerde van de zwakheid van het Fatimidische rijk in Egypte, dat door de kruisvaarders werd bedreigd, om de macht daar over te nemen. De dynastie van Salaah al-Dien, de Ayyoebiden, zal een kleine eeuw over Egypte regeren en het land weer soennitisch van geloof maken. Daarna zullen de mamloeks, soldaten-slaven van de sultans, de macht grijpen. Het zijn deze mamloeks, die de Mongolen zullen verslaan en de Franken voorgoed uit Syrië zullen verdrijven.
In 1517 zullen de Osmaanse Turken Egypte binnenvallen, maar er niet in slagen de kaste van de mamloeks helemaal uit te schakelen. Pas in 1811, na de veldtocht van Napoleon in Egypte zullen ze worden uitgemoord.



GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel II (35)

De Moslimsamenlevingen (11e tot 15e eeuw)(6)

De reactie van Europa op de uitdaging van de islam aan zijn grenzen, heeft zich gedurende deze eeuwen (elfde tot dertiende eeuw) militair uitgedrukt in de Reconquista en in de Kruistochten. Opvallend is daarbij het vertekende beeld dat Middeleeuws Europa zich van de islam heeft gemaakt en dat sindsdien niet meer weg is geweest uit het Europees denken.
De contacten in Spanje, naar aanleiding o.m. van het succes van de bedevaart naar Compostella, en de kruistochten hadden al enige kennis van de islam naar Europa gebracht. Maar er heersten wel enige misvattingen: zo zouden de Saracenen afgodendienaars zijn die Mohammed aanbaden. Losbandigheid en promiscuïteit zouden in de islam zijn toegestaan.
In de twaalfde eeuw verschenen echter boeken die de kennis van de islam verfijnden en tegelijkertijd probeerden de koran te weerleggen. De auteurs ervan gingen daarbij bewust of onbewust uit van de eigen overtuiging, het ‘zelfbeeld’ dat het christendom in Europa in die eeuwen had gevormd. De vier belangrijkste punten daarbij waren:

  • de islam is een leugen en een opzettelijke verdraaiing van de waarheid. O.a. Thomas van Aquino in zijn ‘Verhandeling tegen de heidenen’ verdedigde die thesis. Daartegenover was de bijbel de pure en onvervalste uitdrukking van de goddelijke waarheid, volmaakt van vorm en geldig voor elke tijd en elke plaats.
  • de islam is een godsdienst van geweld: Mohammed zou door militair geweld zijn godsdienst hebben verspreid. Dat klopt natuurlijk niet met de werkelijkheid. De militaire activiteiten van de moslims leidden enkel tot politieke expansie, terwijl bekeringen tot de islam door geloofsverkondiging of sociale druk tot stand kwamen. Daartegenover stond natuurlijk de idee dat het christendom een vreedzame godsdienst was, die zich door overtuigingskracht verspreidde. Sommige beseften natuurlijk wel dat dit meer een ideaal was dan een realiteit.
  • de islam is een godsdienst van genotzucht en bandeloosheid: het feit van de vele vrouwen, waarmee een moslim mag getrouwd zijn, en allerlei allusies op seksuele toestanden in de koran en in het leven van Mohammed werkten die opvatting in de hand. Ook de verfijning van de Arabische beschaving zal in de ogen van de minder aan luxe gewende westerlingen decadent zijn toegeschenen. Daartegenover stond natuurlijk het christelijk ideaal van een monogaam huwelijk en het algemene gevoelen dat geslachtsgemeenschap eigenlijk niet goed was, en er alleen was in functie van de voortplanting.
  • Mohammed is de antichrist. Mohammed is geen profeet en heeft toch een godsdienst gesticht: zo heeft hij het kwaad aangemoedigd, en was hij een werktuig in de handen van Satan. In deze visie is de islam precies de tegenpool van het christendom.
  • De uitdaging van de Islam aan de grenzen van de christenheid was dus zeker niet alleen militair. De Arabische natuurwetenschappen en filosofie kwamen via vertalingen in de handen van de Europese denkers, die zo weer in contact kwamen met de bronnen van hun beschaving, het klassieke Grieks-Romeinse verleden, en dan heel speciaal met Aristoteles. Dit gebeurde via de werken van Avicenna en Averroës.
    Thomas van Aquino heeft in de dertiende eeuw, in zijn “Summa contra Gentiles” willen aantonen dat het christendom als godsdienst niet alleen superieur is aan de islam, maar ook aan de ideeën van filosofen als Avicenna en Averroës. Later in de Renaissance zal de bewondering voor alles wat Arabisch is omslaan in afkeer. Europa heeft zich voorgoed gekeerd naar zijn klassiek verleden. In de figuur van de Turken wordt de Islam nog eenmaal de grote bedreiging.



    Mel Gibson en de Maya’s

    Mel Gibson, je weet wel de man van Braveheart en van het leven van Jezus, houdt blijkbaar van geweld. In zijn films toch. En hij heeft zich in zijn nieuwe film “Apocalypto” weer eens kunnen uitleven, deze keer met de Maya’s als slachtoffer. Die gewelddadige Maya-cultuur, die blijkbaar aan het wachten was op onze missionarissen (als brave versies van de veroveraars) om eindelijk tot het besef te komen van hun totale perversiteit. Gibson, de bekeerling, de man die met het zwaard in de hand de goede boodschap gaat verkondigen. Hij heeft in Bush een geestesgenoot. Als het nog nodig is, kan je hier lezen welke kloof er heerst tussen de film en de werkelijkheid.


    By andre in Actualiteit  .::. Read Comment (1)

    Geweld in de Islam

    Fundamentalisme en geweld: veel mensen verbinden deze begrippen met de islam vandaag. En niet helemaal onterecht, zegt de Franse schrijver van Tunesische afkomst Abdelwahhab Meddeb. Dit interessante interview verscheen in september in de Duitse krant Die Zeit, dit naar aanleiding van de uitspraken van de paus over het geweld in de islam. Zelfs nu, na het bezoek van de paus aan Turkije en zijn verklaring dat Turkije volgens hem (toch) lid moet worden van de EU, kan ik de lectuur van dit interview ten sterkste aanbevelen aan al wie de geschiedenis van de islam wil doortrekken naar de problemen van de huidige tijd. Je kan het interview ook lezen in een Engelse vertaling.



    GESCHIEDENIS VAN DE ISLAM: Deel II (34)

    De Moslimsamenlevingen (11e tot 15e eeuw)(5)

    Ondanks de vele verschillen, spanningen en conflicten, bleef de islam toch één grote gemeenschap, oemma, en dit onder meer door het verrichten van bepaalde handelingen en rituelen. Deze worden de ‘zuilen van de islam’ genoemd.
    De eerste was de belijdenis (sjahada), die luidt: “Er is geen god dan God en Mohammed is de Profeet van God”. Het uitspreken van deze belijdenis was de formele handeling waardoor iemand moslim werd, en zij werd dagelijks herhaald in de rituele gebeden.
    Dit rituele gebed (salaat) is de tweede van de zuilen. Vijfmaal per dag uit te voeren: bij het aanbreken van de dag, ’s middags, in de namiddag, na zonsondergang, vroeg in de nacht. De tijden van gebed werden aangekondigd door een openbare oproep, door een moëddzin vanaf een toren of minaret gedaan. Het werd als een loffelijke daad aangezien om in het openbaar, samen met anderen te bidden in een gebedshuis of moskee. Eén gebed in het bijzonder diende in het openbaar te worden gedaan: het middaggebed van de vrijdag, in een speciale moskee, waarin zich een preekstoel (minbar) bevond. Dat gebed werd gevolgd door een preek van de voorganger.
    De derde zuil was de zakaat, het doen van giften uit het inkomen voor armen, behoeftigen, het helpen van schuldenaren, het bevrijden van slaven, het welzijn van reizigers.
    De laatste twee pijlers hoefden niet zo vaak te worden gedaan: de sawn of jaarlijkse vasten in de maand ramadan, en de hadj, de bedevaart naar Mekka, die men minstens één keer in zijn leven moest volvoeren.
    Het besef tot een gemeenschap van gelovigen te behoren, kwam ook tot uiting in de opvatting dat het de plicht was van iedere moslim elkaars geweten te bewaken, de gemeenschap te beschermen en deze waar mogelijk te vergroten. Jihaad, oorlog tegen degenen die de gemeenschap bedreigden, werd gewoonlijk beschouwd als een verplichting die gelijkwaardig was aan een van de zuilen. De plicht van jihaad was gebaseerd op de korantekst: “O gij die gelooft, bestrijdt de ongelovigen die u na staan”. Na de veroveringen van de eerste eeuw zal deze verplichting vooral te maken krijgen met de verdediging en niet meer de aanval.




    You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.